Są takie pojęcia w prawniczym języku, które dla laika znaczą to samo. Jednak pomylenie ich na prawniczym gruncie może przysporzyć sporo problemów. Wcześniej pisałam o różnicach między wypowiedzeniem a odstąpieniem od umowy. Teraz przyszedł czas na kilka słów o różnicach między zadatkiem a zaliczką.
Zadatek a zaliczka – wspólne cechy
Zadatek i zaliczka są często ze sobą mylone. Wynika to nie tylko z podobieństwa słów, ale również z podobnego zastosowania. Zadatek i zaliczka to pewna suma pieniędzy wręczana przy zawarciu umowy na poczet przyszłej ceny czy przyszłego wynagrodzenia.
Zadatek i zaliczka są bardzo ważne w obrocie gospodarczym. Po pierwsze, wykonawca jeszcze przed wykonaniem przedmiotu umowy na środki np. na zakup materiałów. Po drugie zaliczka lub zadatek zwiększają pewność, że zleceniodawca nie rozmyśli się w trakcie umowy.
Różnica między zadatkiem a zaliczką ujawnia się dopiero, gdy jest problem z realizacją umowy.
Zadatek a zaliczka – zadatek pojęcie zdefiniowane w kodeksie cywilnym
Pojęcie zadatku w odróżnieniu od zaliczki zostało zdefiniowane w kodeksie cywilnym.
Artykuł 394 kodeksu cywilnego
§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
Cechy zadatku
Zadatek to przede wszystkim kwota wręczona przy zawarciu umowy. Jeżeli więc jakaś kwota została wręczona już po zawarciu umowy, a jeszcze przed wykonaniem przedmiotu umowy, to można mieć wątpliwości, czy pieniądze te zostały przekazane tytułem zadatku.
Artykuł 394 kodeksu cywilnego wprowadza reguły, w jaki sposób interpretować znaczenie przekazanej kwoty podczas zawierania umowy. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli nic innego nie wynika z woli stron (np. strony ustaliły, że przekazana kwota stanowi zaliczkę) albo z przyjętego zwyczaju, to przekazana kwota stanowi zadatek.
Zadatek ma istotne znaczenie w przypadku niewykonania przedmiotu umowy. W zależności od tego, kto nie wykonał przedmiotu umowy, ten albo może zachować zadatek albo może żądać zwrotu zadatku w podwójnej wysokości.
Jeżeli ktoś otrzymał zadatek, a jego kontrahent nie wykonał zobowiązania, to może on zatrzymać zadatek. Natomiast, jeżeli ktoś wręczył zadatek, to w przypadku niewykonania przedmiotu umowy przez drugą stronę, może on żądać dwa razy tyle, ile wynosił zadatek.
Jeszcze należy pamiętać o jednej kwestii. Zatrzymanie zadatku lub żądanie jego w podwójnej wysokości, jest możliwe tylko i wyłącznie, gdy jedna ze stron odstąpiła od umowy. Stąd zanim strona będzie żądać zwrotu zadatku ważne jest, żeby złożyła oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy. Bez skutecznego odstąpienia od umowy żądanie zwrotu podwójnego zadatku lub jego zatrzymanie będzie niemożliwe.
Prawo żądania podwójnego zadatku lub zatrzymania zadatku nie występuje w każdym przypadku. Kodeks cywilny wprowadza zasady, kiedy mimo niewykonania umowy, zadatek podlega zwrotowi.
Są trzy takie sytuacje:
- strony zdecydowały się rozwiązać umowę;
- żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie przedmiotu umowy;
- każda ze stron ponosi odpowiedzialność za niewykonanie przedmiotu umowy.
Zadatek kodeksowy można modyfikować
Tak jak pisałam powyżej, artykuł 394 kodeksu cywilnego to tylko reguły interpretacyjne. Dodatkowo ten zapis ma tzw. charakter dyspozytywny. Oznacza to, że ma on zastosowanie, o ile strony w umowie nic innego nie postanowiły albo nic innego nie wynika z panującego zwyczaju. Strony więc w umowie mogą zmienić zasady rozliczania zadatku.
Można np.:
- żądać zwrotu potrójnej wartości danego zadatku;
- określić, że osoba, która otrzymała zadatek nie tylko może go zatrzymać, ale również ma roszczenie o zapłatę dodatkowej kwoty w wysokości równowartości albo dwukrotności otrzymanego zadatku;
- określić dodatkowe okoliczności, w których obowiązek zwrotu zadatku i żądania zapłaty równowartości zadatku odpada.
Zadatek a zaliczka – co wybrać?
Jak widać decyzja między wręczeniem zadatku czy zaliczki nie jest taka prosta. Ważne natomiast, żeby być świadomy różnicy w znaczeniu i w konsekwencjach tych dwóch instytucji prawnych.
Na początku należy przeanalizować ryzyko, na ile po naszej stronie istnieje niebezpieczeństwo niewykonania przedmiotu umowy lub wycofania się z transakcji.
Jeżeli jest ono spore, to lepiej zdecydować się na zaliczkę. Wówczas jeżeli dajesz zaliczkę i z twojej winy nie dojdzie do wykonania przedmiotu umowy, to będziesz mógł żądać zwrotu zaliczki. Podobnie jeżeli to ty otrzymałeś zaliczkę. Wówczas zwrócisz drugiej stronie otrzymaną kwotę i nie będziesz obowiązany dodatkowo do zapłaty równowartości otrzymanej kwoty.
Sytuacja kształtuje się odmiennie, kiedy ryzyko tego, że nie wykonasz postanowień umowy jest mniejsze. Wówczas lepiej jest otrzymać lub wręczyć zadatek. Jeżeli przedmiot umowy nie zostanie wykonany z winy drugiej strony, a ty wręczałeś zadatek, to nie tylko otrzymasz zwrot zadatku, ale również rekompensatę w równowartości danego zadatku. Natomiast jeżeli otrzymałeś zadatek i odstąpiłeś od umowy, to będziesz mógł go zatrzymać.
Nie ma więc jednoznacznej odpowiedzi co jest korzystniejsze zadatek czy zaliczka. Wszystko zależy od okoliczności. Warto więc wiedzieć, jakie są różnice między tymi dwoma pojęciami, żeby używać ich w zależności od swoich potrzeb.
Ile powinien wynosić zadatek czy zaliczka?
Z przepisów prawa nie wynika, ile powinien wynosić zadatek czy zaliczka. Zwyczajowo przyjmuje się, że jest to mniej więcej kwota wynosząca między 10% a 30% przyszłego wynagrodzenia. Niektórzy uznają, że może to być nawet połowa przyszłego wynagrodzenia. Wszystko zależy od okoliczności i od przedmiotu umowy. Jednak ja byłaby ostrożna przy uznawaniu za zadatek czy zaliczkę kwoty ponad 50% szacowanego wynagrodzenia.
Zadatek a zaliczka – podsumowanie
Zadatek a zaliczka? Rozróżnienie ich nie jest kwestią prostą. Może to przysparzać sporo problemów, dlatego jeszcze jako podsumowanie przedstawiam tabelkę, która w przystępny sposób wyjaśnia różnicę między zadatkiem a zaliczką.
ZADATEK | ZALICZKA |
|
Określenie w umowie | Mamy domniemanie zadatku. Jeżeli z umowy ani ze zwyczaju nic innego nie wynika, to mamy do czynienia z zadatkiem. | Z umowy bądź ze zwyczaju musi wynikać, że wręczona kwota to zaliczka. |
Umowa została wykonana | Zadatek jest zaliczany na poczet ceny, którą ma uregulować osoba dająca zadatek, chyba że takie zaliczenie jest niemożliwe - wówczas zadatek jest zwracany. | Zaliczka ulega zaliczeniu na poczet świadczenia (ceny,wynagrodzenia), którą ma uiścić dający zaliczkę. |
Odstąpiono od umowy, bo biorący kwotę nie wykonał umowy | Dający zadatek może żądać zwrotu zadatku i zapłaty równowartości danego zadatku | Zwrot |
Odstąpiono od umowy, bo dający kwotę nie wykonał umowy | Otrzymujący zadatek może zachować zadatek | Zwrot |
Strony rozwiązały umowę | Zwrot | Zwrot |
Umowa nie została wykonana z przyczyn leżących po obu stronach | Zwrot | Zwrot |
Umowa nie została wykonana z przyczyn niezależnych od obu stron | Zwrot | Zwrot |
Tabela nr 1: Zadatek a zaliczka – główne różnice
Jeżeli chcesz skorzystać z indywidualnej porady prawnej, to zapraszam do KONTAKTU.
609-774-245
joanna@legun.pl
Co w przypadku wpłacenia połowy kwoty za szkolenie, z którego chcemy zrezygnować, a firma szkoleniowa upiera się, że nie zwróci zadatku, chyba że znajdę osobę chętną na moje miejsce ?
Nie było żadnych postanowień umownych w formie pisemnej, jedynie wpłata jednej części kwoty za szkolenie oraz korespondencja email. W moim rozumieniu uiściłam zaliczkę, a firma błędnie używa terminu zadatek.
Jaki krok podjąć, aby odzyskać wpłaconą kwotę ?
A może mylę się i nie mam prawa do jej zwrotu ?
Jeżeli nie poczyniliście żadnych ustaleń czy przekazana kwota to zaliczka czy zadatek, to w takich przypadkach kodeks cywilny nakazuje uznać taką kwotę za zadatek.
Wynika to z art. 394 § 1. kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
Możliwe, że są jeszcze jakieś okoliczności, które uzasadniają zwrot tej kwoty jako zadatku lub uznanie tej kwoty jako zaliczkę, ale nie mam żadnych danych czy poszlak w tym zakresie.
Moja córka wynajęła mieszkanie , które chce zwrócić. Czy kwota. która wpłaciła przed otrzymaniem kluczy jako zadatek może być przekazana jako opłata za ostatni miesiąc. Podejrzewam ,że nie zwróci zadatku. Co robić skoro wyjeżdża z miejsca zamieszkania.
Dzień dobry,
moim zdaniem trzeba zweryfikować czy to był zadatek czy zaliczka czy może kaucja. Dodatkowo należy sprawdzić czy taką umowę w ogóle można wypowiedzieć. Niestety bez analizy umowy nic nie jestem w stanie więcej powiedzieć. Jeżeli jest Pani zainteresowana analizą umowy, to proszę przesłać ją na adres joanna@legun.pl Pozdrawiam
Fotograf pobiera zaliczkę/zadatek na poczet usługi, którą wykona za miesiąc.
Jeżeli fotograf wykona album ze zdjęciami, a zleceniodawca uzna, że zdjęcia mu się nie podobają i nie zakupi albumu. Czy fotograf może zachować zaliczkę/zadatek na poczet poniesionych kosztów?
Wszystkie przykłady w powyższym artykule dotyczą sytuacji, w której jedna ze stron nie wykona usługi, a tutaj usługa została wykonana z należytą starannością.
Dzień dobry,
przede wszystkim proszę zwrócić uwagę, że użyła Pani słów zaliczka i zadatek jako synonimy. A to nie są synonimy. Zaliczka i zadatek mają odmienne znaczenie lepiej nie używać ich zamiennie.
Dodatkowo strony mogą odmiennie się umówić co do znaczenia zaliczki czy zadatku w umowie. Więc kluczowe są tu postanowienia umowy.
Natomiast co do Pani pytania, to można byłoby się tu zastanowić czy fotografowi nie należy się całe wynagrodzenie. Jednak tu znaczenie mają zapisy umowy, a dodatkowo np. czy nie będzie miała tu zastosowania ustawa o prawach konsumenta. Możliwości jest sporo i niestety bez zapoznania się z dokumentami i konkretną sytuacją nie chcę Pani dawać jednoznacznej odpowiedzi, bo mogę Panią wprowadzić w błąd.
Z jakich powodów biorący zadatek może nie wykonać umowy. Dotyczy sprzedaży lokalu mieszkalnego. Czy to może dotyczyć nieuregulowanych stanów prawnych o których sprzedający nie wie a które to mogą wyjść w dniu podpisania umowy sprzedaży mieszkania. Dodam ze w dziale IV będzie wykreślenie hipoteki i całkowita spłata kredytu a w dziale III jest roszczenie Urzędu Miasta z tytułu opłaty przekształceniowej prawa użytkowania wieczystego w prawo własności które zgodnie z ustawa należy wnosić przez 20 lat o którym kupujący wie i zgadza się przyjąć na siebie to obciążenie.
Pani Anno,
nie ma „ustawowego katalogu” sytuacji, w których należy się zwrot zadatku w przypadku niewykonania umowy sprzedaży nieruchomości. Podstawowe znaczenie ma treść art. 394 kodeksu cywilnego i postanowienia przedwstępnej umowy sprzedaży nieruchomości (o ile w niej był zastrzeżony zadatek).
Natomiast musi to być powód niewykonania sprzedaży, za który odpowiedzialność ponosi sprzedawca. Jeżeli żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi albo ponoszą obie strony, to zadatek jest normanie zwracany.
Trudno jest mi powowiedzieć czy te powody, o których Pani pisze uzasadniają odpowiedzialność sprzedawcy. Musiałabym znać szerszy kotekst.
Witam, czy jest możliwość w jednej umowie przedwstępnej zastosowanie zarówno zaliczki i zadatku? Jest to dla mnie ważne, gdyż sprzedający żąda dużego zadatku, a ja nie mam pewności otrzymania kredytu. Chciałbym tę kwotę podzielić na pół. Czyli połowa w formie zadatku i połowa w formie zaliczki. W przypadku nieotrzymania kredytu tylko część tej kwoty mi przepadnie.
Dzień dobry,
rozumiem Pański zamysł. Takie zapisy umowy wymagają indywidualnej konsultacji i analizy. Stąd jeżeli jest Pan zainteresowany poradą prawną, to zapraszam do kontaktu pod adresem joanna@legun.pl
Została spisana umowa rezerwacji towaru materiałów budowlanych o wartości ponad 10 tys. złotych, została wpłacona „zaliczka” (gdzie dokładnie na umowie jest napisane) w wysokości 30 % wartości całego towaru. Po krótkim czasie zorientowaliśmy się że jakość tego materiału jest niższa (porotherm kl.15, a kupiona kl. 10), przez nasze nie dopatrzenie na ogłoszeniu. Skład mówi, że nie zwróci zaliczki, bo materiał został dla nas zarezerwowany i rezygnując z towaru, musimy też stracić zaliczkę. Co w tym przypadku możemy zrobić? Zaznaczę że nie mają kl. 15 w ofercie.
Dzień dobry,
niestety na podstawie opisanej przez Panią sytuacji nie jestem w stanie odpowiedzieć na Pani pytanie. Potrzebuję ustalić kilka dodatkowych szczegółów. Jeżeli jest Pani zainteresowana poradą prawną, to zapraszam do kontatku.