Prowadzenie działalności gospodarczej łączy się ze znaczną odpowiedzialnością. I nie chodzi wyłącznie o obciążenia podatkowe, ale też o odpowiedzialność za podejmowane działania. Czym więc jest należyta staranność przedsiębiorcy?

Należyta staranność przedsiębiorcy

Przedsiębiorcę czy osobę zajmującą się zawodowo danym typem działalności obowiązuje inny miernik staranności. Poprzeczka zawieszona jest wyżej. Za swoje działania odpowiada jak profesjonalista.

Wynika to z art. 355 § 2 kodeksu cywilnego:

§ 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności.

Ten przepis pokrywa się z naszą intuicją. Od lekarza będziemy wymagać wyższej staranności niż od cioci, która z dobrego serca doradza, jakie leki będą najlepsze na katar.

Od profesjonalisty wymagamy po prostu więcej niż od osoby, która się czymś zawodowo nie zajmuje i tylko „wyczytała coś w internecie”.

A to „więcej” to m.in:

• doświadczenie;
• fachowa wiedza;
• umiejętności;
• rzetelność;
• zapobiegliwość;
• zdolność przewidywania skutków;
• znajomość obowiązujących przepisów prawa.

Nieznajomość prawa szkodzi… przedsiębiorcom

Wiedza o przepisach prawa nie obowiązuje wyłącznie lekarzy. Każdy przedsiębiorca powinien znać przepisy, które są związane z prowadzoną przez niego działalnością.

Dobrym przykładem są regulacje dotyczące przetwarzania danych osobowych.

Wiadomo, że osoba prowadząca sklep internetowy nie będzie takim znawcą RODO jak adwokat. Taki przedsiębiorca nie może jednak zasłaniać się nieznajomością przepisów o ochronie danych osobowych. Jako administrator danych osobowych m.in. powinien spełniać obowiązek informacyjny czy zapewniać bezpieczeństwo przetwarzanych danych osobowych.

Posłuchaj podcastu o najczęstszych błędach wynikających z RODO

Wszelkie tłumaczenia o nieznajomości prawa nie są żadnym wytłumaczeniem. Przedsiębiorca, który wykazuje się należytą starannością, powinien stosować się do przepisów dotyczących jego działalności.

Podobnie przedsiębiorcy działający w sektorze B2C muszą stosować się do przepisów związanych z ochroną praw konsumentów.

Przedsiębiorca i zawodowa staranność

Należyta staranność obowiązuje każdego przedsiębiorcę. Nieważne, czy prowadzi on jednoosobową działalność gospodarczą, zawarł umowę spółki cywilnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością czy akcyjnej.

W tym zakresie niestety nie ma wyjątków.

Obiektywna staranność przedsiębiorcy

Należyta staranność jest obiektywnym miernikiem. Oznacza to, że przy ocenie należytej staranności przyglądamy się społecznemu oczekiwaniu co do miary staranności danej osoby.

Po firmie, która zawodowo montuje okna, możemy się spodziewać, że przed montażem sprawdzi, czy nie zachodzą przeciwwskazania do montażu okien w danym budynku.

Od lekarza nie możemy wymagać, że wyleczy pacjenta. To niestety nie zawsze jest możliwe. Natomiast lekarz powinien prowadzić leczenie z należytą starannością, np. zlecić badania, które doprowadzą go do prawidłowego postawienia diagnozy.

Brak staranności zawodowej a odpowiedzialność profesjonalisty

Staranność zawodowa jest potrzebna do oceny odpowiedzialności za powstałą szkodę.

Jeżeli przedsiębiorca nie postępuje według obiektywnego wzorca zachowania przyjętego w danych okolicznościach, wtedy właśnie zaczynamy mówić o jego odpowiedzialności.

Gdy przedsiębiorca nie zachowuje należytej staranności, mamy do czynienia z niedbalstwem.

Ewentualnie, jeżeli stopień niezachowania staranności jest znaczny, dochodzi do rażącego niedbalstwa.

Czujność przedsiębiorcy

Moja rada: przedsiębiorca nie może uśpić swojej czujności. Nawet jeżeli współpraca z danym klientem układa się wzorowo, to nie zwalnia go z działania w sposób profesjonalny.

Ewentualne niedopatrzenia będą później obciążać przedsiębiorcę.

Należyta staranność obowiązuje wszystkich przedsiębiorców

Nie jest też tak, że poza światem przedsiębiorców nie jesteśmy zobowiązani do zachowania należytej staranności.

Artykuł 355 § 1 kodeksu cywilnego przewiduje ogólną zasadę należytej staranności. Zgodnie z tym przepisem dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju. Przepis dotyczy wszystkich zobowiązań umownych. Nie tylko tych, w których stroną umowy jest przedsiębiorca.

Przeanalizujmy to na przykładzie.

Gość restauracji zostawił płaszcz w pomieszczeniu, do którego dostęp miało wiele osób. W kieszeni były kluczyki od samochodu. Płaszcz nie był na widoku gościa. Każdy mógł wyciągnąć kluczyki z płaszcza i zabrać samochód. Sąd Najwyższy w bardzo podobnej sprawie orzekł, że zachowanie gościa nie było należytym zabezpieczeniem kluczyków przed kradzieżą. A w konsekwencji właściciel samochodu nie mógł skorzystać z ubezpieczenia autocasco.

Choć sprawa dotyczyła konsumenta, i tak wymagana była od niego staranność. Wszyscy zgodzimy się, że zostawienie kluczyków samochodowych w płaszczu w miejscu, gdzie wiele osób może mieć do nich dostęp, nie jest rozsądnym działaniem.

Dlatego niestety sami przede wszystkim powinniśmy dbać o nasze interesy.

Umowna modyfikacja stopnia staranności przedsiębiorcy

Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby w umowie strony podwyższyły stopień odpowiedzialności. Strony mogą umieścić zapis o podwyższeniu odpowiedzialności dłużnika do najwyższego lub maksymalnego stopnia staranności.

Taki zapis zdecydowanie ułatwia dochodzenie odszkodowania. O wiele prościej jest wykazać winę w nienależytym wykonaniu zobowiązania. Przeciwnikowi będzie trudniej się bronić, że za takie działanie nie ponosi winy.

Widać też, że taki zapis jest bardzo korzystny dla jednej ze stron. Dla drugiej bowiem uniknięcie odpowiedzialności za szkodę będzie bardzo trudne.

Jeżeli potrzebujesz indywidualnej porady prawnej w zakresie odpowiedzialności przedsiębiorcy – zapraszam do KONTAKTU.