Nie można w nieskończoność dochodzić zapłaty za świadczone usługi czy za wykonanie dzieła.  Dla pewności obrotu wprowadzono tzw. przedawnienie roszczeń. Dzięki temu po upływie pewnego czasu wierzyciel nie może zmusić dłużnika do zapłaty zaległej należności. Spełnienie świadczenia będzie zależeć tylko i wyłącznie od dobrej woli dłużnika.

Po co jest przedawnienie roszczeń?

Wyobraźmy sobie taką sytuację.

Przedsiębiorca od 5 lat nie otrzymał wynagrodzenia za wykonanie zlecenia. Ociągał się on z dochodzeniem należności od swojego kontrahenta. Wysłała jedno wezwanie do zapłaty, wykonał kilka telefonów, ale zniechęcony niepowodzeniami, dalej nie prowadził windykacji. Nie złożył również pozwu. Strony też nie zawarły ugody co do roszczenia. Przedsiębiorca po 5 latach postanowił pójść ze sprawą do sądu. Przedstawił niebudzące wątpliwości dowody na zasadność dochodzenia swojego roszczenia.

Jednak sąd oddalił powództwo.

Dlaczego?

Bo pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia. Przedsiębiorca zbyt długo zwlekał z dochodzeniem należności.

Przedawnienie roszczeń ma wprowadzić tzw. pewność obrotu i zmuszać uprawnionych do szybkiego dochodzenia swoich praw.

Przedawnione roszczenie nadal istnieje. Jednak nie można zmusić dłużnika do jego spełnienia.

Przedawnienie roszczeń, a zarzut przedawnienie

Sąd nie bada „z urzędu”, czy roszczenie jest przedawnione. Strona podczas procesu sądowego sama powinna wskazać, że roszczenie jest przedawnione i podnieść taki zarzut.

Najlepiej zawsze z ostrożności podnieść zarzut przedawnienia roszczenia w toku postępowania sądowego. Wtedy sąd będzie zobligowany do zgadania czy zarzut ten jest skuteczny.

Konsument a przedawnione roszczenie

Odmienne zasady dotyczą przedawnienia roszczeń, gdy przedsiębiorca żąda zapłaty od konsumenta.

Po upływie terminu przedawnienia roszczenia, nie można żądać zapłaty za przedawniony dług od konsumenta. Oznacza to, że sąd z urzędu będzie weryfikował czy roszczenie jest przedawnione czy nie. Jeżeli będzie – od razu oddali powództwo. Nie będzie czekał na podniesienie zarzutu przedawnienia przez konsumenta.

Ile wynosi termin przedawnienia? 

Terminy przedawnienia roszczeń są różne. Zacznijmy od podstawowych terminów.

Art. 118 kodeksu cywilnego
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Co do zasady podstawowy termin przedawnienia wynosi 6 lat.

Po 3 latach przedawnieniu ulegną:

• roszczenia okresowe;
• roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Roszczeniami okresowymi będą np. roszczenie o zapłatę za czynsz najmu czy za utrzymanie strony internetowej. Są to takie roszczenia, których wysokość zależy od upływu czasu.

Podobnie z upływem trzech lat przedawniają się roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Będą to więc takie roszczenia, które wynikają z zarobkowego działania przedsiębiorcy.

Termin przedawnienia nie zawsze będzie taki sam dla wszystkich stron w umowie. Jedna strona może mieć dłuższy termin przedawnienia, a druga krótszy. Termin przedawnienia zależy od tego, kto dochodzi należności. Jeżeli należności dochodzi przedsiębiorca od konsumenta, to termin przedawnienia roszczenia wynosi 3 lata. Natomiast jeżeli konsument dochodzi należności od przedsiębiorcy, to termin przedawnienia trwa 6 lat.

Skrócenie okresu przedawnienia roszczeń w 2018 roku

Możesz spotkać się również ze stwierdzeniem, że przedawnienie roszczeń wynosi 10, a nie 6 lat. Takie informacje mogą pojawić się w starszych artykułach, bo w 2018 roku art. 118 k.c. został zmieniony.

Zmiana polegała również na dodaniu ostatniego zdania w art. 118 kodeksu cywilnego. Roszczenia, których termin przedawnienia nie jest krótszy niż dwa lata – przedawniają się na koniec roku kalendarzowego.

To z jednej strony ułatwia prowadzenie windykacji. Nie trzeba zastanawiać się, którego konkretnie dnia roszczenie stało się wymagalne. Pomyłka jeden dzień w tą lub w tą nie jest kosztowna. Natomiast od kilku lat pod koniec grudnia następuje wzmożony ruch w kancelariach, które składają pozwy na ostatnią chwilę.

Przeczytaj więcej o zmianie terminu przedawnienia roszczeń z 10 na 6 lat

Szczegółowe terminy przedawnienia roszczeń

Od wyżej wskazanych okresów przedawnienia roszczeń są liczne wyjątki. To znaczy, że roszczenia przedawniają się z okresem 6 letnim, a roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej czy świadczenia okresowe z trzyletnim okresem, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Przyjrzyjmy się tym wyjątkom.

Dla przedsiębiorcy najważniejsze będzie przedawnienie roszczeń z umowy:

• o dzieło
• zlecenia
• sprzedaży.

Przedawnienie roszczeń z umowy o dzieło

Zacznijmy od roszczeń z umów o dzieło. Reguluje to art. 646 kodeksu cywilnego.

Art. 646 kodeksu cywilnego
Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.

Roszczenia z umowy o dzieło przedawniają się z okresem 2 lat.

Jednak termin ten liczony jest inaczej niż w przypadku innych płatności.

Jest to modyfikacja ogólnej zasady, że termin przedawnienia roszczeń liczymy od dnia wymagalności roszczenia. W przypadku umowy o dzieło termin przedawnienia liczymy od momentu, gdy dzieło zostało wydane bądź powinno zostać wydane zgodnie z treścią umowy.

Nie ma tu znaczenia np. termin płatności wskazany na fakturze. Zawsze przedawnienie będzie liczone od wydania dzieła, bądź od terminu gdy zgodnie z umową powinno ono być wydane.

Dwuletni termin przedawnienia dotyczy nie tylko roszczeń przyjmującego zamówienie, ale też zamawiającego. W takim dwuletnim terminie będą przedawniać się np. następujące roszczenia o:

• zapłatę wynagrodzenia za wykonane dzieło;
• wydanie wykonanego dzieła.

Przedawnienie roszczeń z umowy o dzieło – wyjątki

Natomiast nie wszystkie „roszczenia z umowy o dzieło” przedawniają się w dwuletnim terminie.

Dla przykładu inny termin przedawnienia roszczeń będzie wynikał dla rozliczeń w przypadku odstąpienia od umowy, a inny dla odpowiedzialności za wady dzieła.

W przypadku odstąpienia od umowy o dzieło strona odstępująca od umowy powinna zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy. Odstąpienie od umowy powoduje taką sytuację, jakby umowa w ogóle nie została zawarta.

Pisałam o tym w artykule dotyczącym  odstąpienia i wypowiedzenia umowy.

Skoro więc umowę o dzieło w przypadku odstąpienia uznaje się za niezawartą, to nie należy stosować terminu przedawnienia określonego dla umowy o dzieło. Rozliczenie stron w przypadku odstąpienia od umowy „odrywa się od samej umowy”. W związku z tym do tego rozliczenia stosują się ogólne okresy przedawnienia wynikające z art. 117  i 118 kodeksu cywilnego.

Również inny jest termin przedawnienia roszczenia z umowy o dzieło w przypadku dochodzenia roszczeń z rękojmi. A to za sprawą art. 638 k.c.

Art. 638 kodeksu cywilnego
§ 1. Do odpowiedzialności za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie jest wyłączona, jeżeli wada dzieła powstała z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez zamawiającego.

Jeżeli do odpowiedzialności za wady dzieła stosują się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży, to również dotyczy to terminu przedawnienia roszczeń.

Przedawnienie roszczeń z umowy zlecenia

Termin przedawnienia roszczeń z umowy zlecenia także wynosi dwa lata.

Art. 751 kodeksu cywilnego
Z upływem lat dwóch przedawniają się:
1) roszczenia o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju; to samo dotyczy roszczeń z tytułu zaliczek udzielonych tym osobom;
2) roszczenia z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom utrzymującym zakłady na ten cel przeznaczone.

Jak widać w kodeksie cywilnym zawężono katalog roszczeń wynikających z umowy zlecenie, co do których stosuje się dwuletni termin przedawnienia.

Inne roszczenia przedawniają się na zasadach ogólnych, czyli zgodnie z art. 117 i 118 kodeksu cywilnego.

Przedawnienie roszczeń z umowy sprzedaży

Przedawnienie roszczeń z umowy sprzedaży również wynosi dwa lata. Tak wynika z art. 554 kodeksu cywilnego.

Art. 554 kodeksu cywilnego
Roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem lat dwóch.

Art. 554 kodeksu cywilnego modyfikuje okres przedawnienia tylko i wyłącznie w kilku przypadkach. Dla przedsiębiorców najważniejsze jest, że okres przedawnienia roszczeń z tytułu sprzedaży dokonanej w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa sprzedawcy wynosi 2 lata. W praktyce w większości przypadków będzie to dotyczyć roszczenia o zapłatę ceny.

Modyfikacja terminu przedawnienia roszczeń 

Strony nie mogą modyfikować terminów przedawnienia roszczenia. Wynika to wprost z przepisów kodeksu cywilnego.

Art. 119 kodeksu cywilnego
Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną.

Oznacza to, że wszelkie zapisy w umowach dotyczące przedłużenia bądź skrócenia terminu przedawnienia będą nieważne. W takim przypadku będą miały zastosowanie reguły kodeksowe.

Od kiedy liczyć termin przedawnienia? 

Ustaliliśmy już ile wynoszą terminy przedawnienia. Natomiast nie wyjaśniłam od kiedy należy liczyć te terminy.

Artykuł 120 kodeksu cywilnego wprowadza zasadę dotyczącą liczenia terminu przedawnienia.

Art. 120 Kodeksu cywilnego
§ 1. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.
§ 2. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.

Kluczowe w tej sytuacji jest zrozumienie pojęcia wymagalności roszczenia. Ujmując rzecz najprościej roszczenie zaczyna być wymagalne w dniu, w którym sąd najszybciej może zmusić dłużnika do spełnienia świadczenia.

Więcej o terminie wymagalności roszczenia pisałam w artykule dotyczącym liczenia odsetek za opóźnienie.

Problematyczna natomiast jest kwestia, gdy wymagalność roszczenia zależy od działania uprawnionego. Wówczas termin ten nie liczy się od momentu, kiedy faktycznie podejmie on czynności, ale od terminu, kiedy mógł zrobić to najszybciej.

Dla przykładu przedawnienie z roszczenia o odszkodowanie z tytułu nienależytego wykonania rozpocznie się kiedy poszkodowany „teoretycznie” mógł wezwać drugą stronę do zapłaty. Termin, kiedy poszkodowany skierował wezwanie do zapłaty, nie ma znaczenia.

Jeżeli chcesz skorzystać z indywidualnej pomocy prawnej świadczonej przez prawników kancelarii, to zapraszam do KONTAKTU.