Gdy przygotowuję dla przedsiębiorcy wzór umowy o dzieło, to najwięcej wątpliwości budzą zapisy dotyczące odstąpienia od umowy. Przedsiębiorca boi się, że dużo wysiłku włoży w pozyskanie klienta, a ten odstąpi od umowy. Przedsiębiorca wtedy zapomni o jakimkolwiek zarobku. Poniżej przedstawiam najczęściej wykorzystywane podstawy do odstąpienia od umowy o dzieło przez zamawiającego.

Przedsiębiorca powinien wykonać dzieło zgodnie z treścią umowy i w umówionym terminie. Wtedy co do zasady nie ma czego się obawiać.

Problemy natomiast mogą pojawić się, gdy przyjmujący zamówienie nie wykonuje dzieła prawidłowo lub w umówionym terminie. W takich sytuacjach zamawiający może odstąpić od umowy z winy wykonawcy.

Zanim przeczytasz o możliwościach odstąpienia od umowy, sprawdź czy wiesz jakie są różnice między odstąpieniem a wypowiedzeniem umowy.

Umowa o dzieło a umowa o świadczenie usług

W tym artykule wskazuję podstawy do odstąpienia od umowy o dzieło. Stąd od razu przestrzegam przed stosowaniem wskazanych przeze mnie przepisów do umowy o świadczenie usług. Charakter tych umów jest różny, a więc i podstawy do odstąpienia lub wypowiedzenia umowy kształtują się odmiennie.

Na podstawie umowy o dzieło wykonawca zobowiązuje się do osiągnięcia konkretnego rezultatu. Zaś umowa o świadczenia usług polega na starannym działaniu.

Przedmiotem umowy o dzieło może być np.:

• wykonanie projektu strony internetowej;
• napisanie artykułu czy książki;
• wykonanie projektu logo.

Więcej o wypowiedzeniu umowy o świadczeniu usług z ważnych powodów

Odstąpienie od umowy o dzieło z tytułu niedotrzymania terminu

Zacznijmy od wykonania dzieła w terminie.

Przyjmijmy, że umowa o dzieło obejmuje wykonanie projektu strony internetowej. Wykonawca zobowiązał się, że wykona projekt strony internetowej w ciągu 4 tygodni od dnia zawarcia umowy. Realnie szacuje, że zajmie mu to 3 tygodnie. Pozostawia sobie tydzień zapasu.

Strony podpisały umowę. Mijają 3 tygodnie, a wykonawca nawet nie poprosił klienta o podstawowe informacje dotyczące strony internetowej. Widać, że wykonawca nie będzie w stanie wykonać projektu strony w umówionym terminie.

W takim właśnie przypadku klient będzie mógł odstąpić od umowy i to bez wcześniejszego ostrzeżenia.

To uprawnienie zamawiającego wynika z artykułu 635 kodeksu cywilnego.

Przepis brzmi tak:

Jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła.

W cytowanym powyżej przepisie użyto pojęcia opóźnienia.

Opóźnienie to każde niedotrzymanie terminu. Nie ma więc znaczenia, dlaczego przyjmujący zamówienie nie wykonał strony internetowej w terminie – tj. czy nastąpiło to z jego winy czy z przyczyn od niego niezależnych.

W każdym z tych przypadków zamawiającemu będzie przysługiwało prawo do odstąpienia od umowy o dzieło i to bez dodatkowego ostrzeżenia.

W takim przypadku wykonawca nie otrzyma umówionego wynagrodzenia.

Więcej o różnicach między opóźnieniem a zwłoką

Przyczyny opóźnienia nie mogą wynikać z działań zamawiającego

Natomiast zamawiający nie może skutecznie odstąpić od umowy o dzieło, jeżeli przyczyny opóźnienia leżą po jego stronie.

Potwierdził to Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 sierpnia 2018 roku (sygn. akt I CSK 259/18). Wskazał on, że o braku prawdopodobieństwa ukończenia dzieła w terminie, mogą świadczyć nie tylko okoliczności zawinione, ale i niezawinione przez przyjmującego zamówienie. Sąd wskazał jednak, że nie mogą być to przyczyny obciążające zamawiającego.

Wróćmy do przykładu z wykonawcą projektu strony internetowej. Zamawiający nie będzie mógł skutecznie odstąpić od umowy, jeżeli nie przesłał wykonawcy potrzebnych informacji. Gdy wykonawca nie może ukończyć projektu bez współpracy z zamawiającym, to zamawiający nie może odstąpić od umowy bez zapłaty wynagrodzenia.

Odstąpienie od umowy również po upływie terminu do wykonania dzieła

Wiele wątpliwości budziło, czy zamawiający może odstąpić od umowy po upływie terminu na wykonanie dzieła?

Wątpliwości te rozwiał Sąd Najwyższy. W postanowieniu z dnia 4 lipca 2018 roku (sygn. akt V CSK 94/18) wprost wskazał, że na podstawie art. 635 kodeksu cywil ego dopuszczalne jest odstąpienie zamawiającego od umowy także po upływie terminu do wykonania dzieła.

W naszym przykładzie zamawiający będzie mógł odstąpić od umowy na wykonanie szablonu strony internetowej też po umówionym terminie na wykonanie dzieła.

Odstąpienie od umowy przez błędne wykonanie

Druga sytuacja, w której zamawiający może odstąpić od umowy o dzieło, dotyczy:

• wadliwego wykonania dzieła lub
• wykonania go w sposób sprzeczny z treścią umowy.

Wróćmy do przykładu ze stroną internetową.

Z umowy wynika, że strona będzie wykonana w sposób X. Przyjmujący zamówienie wykonuje ją w sposób Y.

Klient może wezwać wykonawcę strony internetowej do prawidłowego wykonania projektu, czyli w umówiony sposób X.

Zamawiający powinien również wyznaczyć wykonawcy odpowiedni termin na poprawienie metody wykonania strony internetowej.

Co to jest odpowiedni termin?

To taki, w którym realne jest, że wykonawca ma szansę poprawić sposób wykonania przedmiotu umowy. Jego długość będzie zależała od konkretnego przypadku. W jednej sytuacji termin 2 dni roboczych będzie odpowiedni. W przypadku innego dzieła nawet 3 miesiące to będzie za krótko.

Zamawiający będzie mógł odstąpić od umowy, gdy w wyznaczonym terminie, wykonujący dzieło nie poprawi sposobu jego realizacji.

Oznacza to, że wykonawca ma dodatkową szansę na poprawienie realizacji przedmiotu umowy. Jeżeli z niej nie skorzysta, to zamawiający ma dwie możliwości działania.

Co może zrobić zamawiający, gdy wykonawca nie poprawi dzieła?

Po pierwsze, zamawiający może odstąpić od umowy. Wtedy przyjmujemy fikcję, że umowa w ogóle nie została zawarta. Przyjmujący zamówienie nie może żądać wynagrodzenia za wykonanie dzieła, a przyjmujący zamówienie nie musi odebrać dzieła. Co do zasady strony powinny przywrócić taki stan, jaki był przed zawarciem umowy.

Po drugie, zamawiający może zlecić poprawienie lub dalsze prace nad dziełem innej osobie. Jest to tzw. wykonanie zastępcze. W takim przypadku to pierwotny wykonawca ponosi koszt i ewentualne niebezpieczeństwo związane z prawidłowym wykonaniem przedmiotu umowy.

Te uprawnienia zamawiającego wynikają z artykułu 636 § 1 kodeksu cywilnego.

§ 1. Jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.

Odstąpienie od umowy o dzieło w każdym czasie

Trzecia sytuacja, w której zamawiający może odstąpić od umowy o dzieło, jest niezależna od wykonawcy.

Po prostu zamawiający może w każdym czasie zrezygnować z zamówionego dzieła.

Jednak wówczas musi zapłacić wykonawcy umówione wynagrodzenie. Ma on jednak prawo do odliczenia od wynagrodzenia tego, co wykonawca zaoszczędził.

Takimi oszczędnościami mogą być np. niewykupione przez wykonawcę licencje do zdjęć, które miały być na stronie internetowej.

Prawo zamawiającego do odstąpienia od umowy w każdym czasie wynika z art. 644 kodeksu cywilnego.

Dopóki dzieło nie zostało ukończone, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić płacąc umówione wynagrodzenie. Jednakże w wypadku takim zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła.

Zmiany podstaw do odstąpienia w umowie

W umowie można próbować zmienić lub ograniczyć prawo do odstąpienia zamawiającego od umowy. Jednak nie zawsze taka modyfikacja będzie skuteczna, w szczególności jeżeli umowę zawiera przedsiębiorca z konsumentem. Takie ograniczenie może być w niektórych przypadkach uznane za klauzulę niedozwoloną. Stąd zmianę kodeksowych zasad polecam konsultować z prawnikiem.

Nieskuteczne odstąpienie od umowy o dzieło

Nie zawsze zamawiający w sposób prawidłowy wykorzystują podstawy do odstąpienia od umowy o dzieło. Może to spowodować, że klient nie odstąpił skutecznie od dzieła.

Niestety spory sądowe oparte na odstąpieniu od umowy mogą należeć do skomplikowanych. Ze swojego doświadczenia widzę, że najtrudniejsze jest ustalenie przebiegu współpracy między stronami i wykazanie nieprawidłowości czy nieterminowości w wykonaniu przedmiotu umowy.

Rozwiązanie umowy o dzieło za porozumieniem stron

Odstąpienie od umowy o dzieło jest jednostronną czynnością prawną. Oznacza to, że zamawiający do skutecznego rozwiązania umowy nie potrzebuje zgody wykonawcy. Wystarczy, że skieruje do niego swoje jednoznaczne oświadczenie.

Natomiast w każdym czasie strony mogą porozumieć się co do rozwiązania umowy o dzieło. W takim przypadku zawierają one porozumienie o rozwiązaniu umowy. Mogę określić w nim warunki takiego rozwiązania. W tym zakresie strony mają dużą swobodę.

Jeżeli chcesz skorzystać z indywidualnej porady prawnej o możliwościach odstąpienia od umowy o dzieło, to zapraszam do KONTAKTU.