Podpisując umowę, rzadko myślimy o sporach, które mogą wyniknąć podczas jej realizacji. To błąd. Lepiej już na etapie zawierania umowy zastanowić się nad umowną właściwością sądową. A następnie w jej tekście z góry określić, który sąd będzie właściwy do rozstrzygania ewentualnych sporów. Poniżej znajduje się kilka przykładowych zapisów czy klauzul regulujących właściwość sądu.

Co to jest właściwość sądu?

Właściwość sądu to jedno z najważniejszych postanowień końcowych. Dotyczy wyboru sądu, który będzie właściwy do rozpoznania sporu. Generalna, wynikająca z kodeksu postępowania cywilnego zasada nakazuje składać pozew według miejsca zamieszkania bądź siedziby pozwanego. To główna reguła dotycząca właściwego sądu. Będzie miała ona zastosowanie zarówno do umowy o dzieło, jak i do umowy o świadczenie usług.

Powołanie się na ogólną właściwość nie zawsze jednak jest najkorzystniejszym rozwiązaniem.

Oto prosty przykład.

Przedsiębiorca ma zamiar zawrzeć umowę na jeden towar lub usługę, którą będzie świadczył dla innych przedsiębiorców na terenie całego kraju.

Może to być np. umowa sprzedaży energii elektrycznej. Sprzedawca ma siedzibę w Warszawie, ale umowy może zawierać z przedsiębiorcami z całego kraju: z Poznania, Mikołajek, Zakopanego czy Szczecina.

Z pewnością graniczy prawdopodobieństwo, że sprzedawca energii elektrycznej będzie musiał złożyć pozew o zapłatę za pobraną energię elektryczną. Nie będzie jednak chciał uczestniczyć w sprawach przed sądem w Poznaniu, Mikołajkach, Zakopanem i Szczecinie. Woli mieć cztery sprawy w jednym sądzie, blisko swojej siedziby. Dlatego ważna jest klauzula wyboru sądu – czyli umowna właściwość sądu.

Tu więcej o tym, do jakiego sądu złożyć pozew o zapłatę za zaległe czynsze najmu 

Jak zastrzec właściwość sądu w umowie?

Najczęściej strona, która przedstawia swój wzór umowy, zastrzega, że wszelkie spory będą rozstrzygane przez sąd korzystny dla autora umowy.

Zapis może brzmieć następująco:

Wszelkie spory, które wynikną w związku z realizacją niniejszej umowy, będą rozstrzygane w pierwszej kolejności na drodze negocjacji. W przypadku braku osiągnięcia porozumienia sądem właściwym do rozstrzygnięcia sporów będzie sąd właściwy ze względu na siedzibę Sprzedawcy. 

Często jednak druga strona takiego zapisu nie akceptuje. Trudno się temu dziwić.

Kompromisowa umowna właściwość sądu

W takiej sytuacji istnieją dwa sposoby na osiągnięcie konsensusu.

Można sprawdzić siedziby obu stron. Często zdarza się, że znajdują się bardzo blisko lub nawet w tym samym mieście. Wtedy obie strony bez problemu zgodzą się na zapis, który w danym momencie jest dla nich korzystny. Chętnie przystaną na określenie z góry miejscowości, w której będzie znajdował się sąd rozstrzygający spór.

Można zastosować taki wzór klauzuli właściwości sądu:

 Wszelkie spory będą rozstrzygane przez sąd w Warszawie.

Albo taki wzór:

Spory, które powstaną na gruncie niniejszej umowy, będą rozstrzygane przez sąd w Szczecinie.

Istnieje jeszcze jedno kompromisowe rozwiązanie. Skoro kodeks postępowania cywilnego wprowadza zasadę, żeby pozywać według siedziby pozwanego, to czemu jej nie odwrócić? Taką zmianę często proponuję w umowach, które opiniuję. I często druga strona się na nią zgadza.

Przykładowy zapis może brzmieć tak:

Spory, które powstaną w wyniku realizacji umowy, będą rozstrzygane przez sąd właściwy dla siedziby powoda. 

Przy wprowadzaniu takiej właściwości sądu należy zwrócić uwagę na jedną kwestię.

Czy na gruncie tej umowy częściej będziemy pozywać, czy będziemy pozywani?

W umowie sprzedaży energii elektrycznej sprzedawca oferujący energię elektryczną kontrahentom najczęściej będzie pozywał o zapłatę za niezapłacone faktury.

Z kolei np. w umowach pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości zawieranych przez deweloperów z pośrednikami w obrocie nieruchomościami bardziej prawdopodobne jest, że to pośrednik wytoczy pozew o zapłatę swojej prowizji. Wynika z tego, że zapis o właściwości sądu trzeba również dostosować do treści umowy i ocenić prawdopodobieństwo powstania sporów na jej gruncie.

Postanowienia końcowe warto czytać i… negocjować

Umowę trzeba czytać do końca.

Postanowienia końcowe mogą się okazać szalenie istotne. Właściwość sądu to jedna z ważniejszych kwestii, może ona odbić się również na portfelu przedsiębiorcy. Wynagrodzenie prawnika za udział w rozprawie będzie bowiem wyższe, gdy będzie musiał dojechać na rozprawę z Warszawy do Szczecina. Doliczy wtedy koszty dojazdu i czas poświęcony na podróż.

Warto pamiętać, że umowy nie tylko można, ale przede wszystkim trzeba negocjować. Nawet jeżeli nie uda nam się przewalczyć zmiany zapisu o właściwości sądu, to może uda się zmienić na naszą korzyść inne postanowienie umowne. Poza tym, jak pokazałam powyżej, należy przyjrzeć się interesom stron, żeby ustalić taką właściwość sądu, na którą obie przystaną.

Inne artykuły, które mogą Cię zainteresować:

1. Czas trwania procesu sądowego 
   Właściwość miejscowa wpływa na czas rozpoznania sprawy. Zobacz, jakie inne czynniki mają wpływ na szybkość zakończenia sporu sądowego.
2. Umowne odstąpienie od umowy 
   W umowie można zastrzec prawo stron do odstąpienia od umowy. Sprawdź, w jaki sposób można sformułować zapis o odstąpieniu od umowy.
3. Kara umowna – czy warto się zgodzić? 
   Kolejne dodatkowe postanowienie, które może pojawić się w umowie, to postanowienie dotyczące kary umownej. Wbrew pozorom to może być korzystne rozwiązanie. Sprawdź, pod jakimi warunkami.
4. Umowa na pozycjonowanie strony internetowej
   W tym artykule znajdziesz 12 wskazówek: na co zwrócić uwagę przy zawieraniu umowy na pozycjonowanie strony internetowej – czyli na działania SEO.

Jeżeli masz jakieś pytania, wątpliwości, potrzebujesz pomocy przy ustaleniu lub negocjowaniu treści umowy, którą zamierzasz zawrzeć, to zapraszam do KONTAKTU.